BURANA - Türkoloji Araştırmaları Dergisi

Güney Azerbaycan Hikâyelerinde Kadın Tipolojisi: Rukiye Kebiri ‘İçimdeki Kız’ Örneği

2025-06-12T09:12:29+03:00

Kadın, tarih boyunca toplumsal yapının en önemli unsurlarından biridir. Bu yönüyle toplumu şekillendiren en önemli yapı taşıdır. Kadın ve toplum karşılıklı etkileşim içindedirler. Bu etkileşim de toplum içindeki kadın tiplerini meydana getirmektedir. Ortaya çıkan bu kadın tipleri edebiyatın birçok türünde görülür. Bu türlerden biri de hikâyedir. Hikâyelerdeki kadın tipleri, yaşadıkları bölgelere ve bulundukları toplumlara göre kadına atfedilen sorumluluklar yönünden birçok farklılık göstermektedir. Bazı toplumlarda kadın, sadece anne veya eş olarak değer kazanırken bazı toplumlarda ise bu sıfatların dışında yalnızca birey olma yönünden bir değere sahiptir. Bu toplumlardaki kadına yüklenen anne ve eş olma görevi, birçok sorumluluğu da beraberinde getirmektedir. Bu sorumluluklar tüm toplumlarda aynıyken bunun kadının yaşamına yansıması ise çeşitlilik göstermektedir. Bu çeşitliliklerin meydana gelmesinde ise yaşanılan toplumun sosyokültürel yönleri etkilidir. Bu sorumluluklar ve beraberinde gelen yaşamlarındaki farklılık, toplumların sosyolojik yapısıyla birlikte farklı kadın tiplerinin oluşmasına yol açmaktadır. Oluşan bu tiplerin yardımıyla kadınların yaşadığı toplumla alakalı birçok bilgi elde edilebilir ve bunun yaşama yansımaları görülebilir. Toplumlara göre farklılık gösteren bu kadın tiplerinin yaşamını yansıtmada hikâyeler dikkate değerdir. Bu çalışmada İran’da yaşayan Güney Azerbaycan hikâyelerindeki kadın tipleri incelenecektir. İran’daki kadınların sınıfsal durumu ve kadınlara tanınan haklar, Güney Azerbaycanlı kadınları da etkilemektedir. Bu durum Güney Azerbaycanlı kadınların milli benlikleri ve yaşadıkları toplumun kuralları ile birçok farklı tipin meydana gelmesine zemin hazırlamıştır. Rukiye Kebiri’de İran’da yaşayan Güney Azerbaycanlı bir kadındır ve bu konu dikkatini çekmiş, eserlerinde içinde bulunduğu bu durumu yansıtmak istemiştir. Çalışmada bu konulara dikkat çeken Rukiye Kebiri’nin 16 hikâyeden oluşan ‘İçimdeki Kız’ adlı kitabındaki kadın tipleri incelenecektir.

Kırgız Tarihinin Sinemadaki Yansıması: Kurmancan Datka Filminde Tarihî ve Kültürel Arka Plan

2025-05-30T10:35:13+03:00

İnsanoğlu, doğduğu andan itibaren içinde bulunduğu toplumun kültürel öğeleriyle karşılaşmaktadır. Bu öğeler, bireyin çevresiyle kurduğu ilişkiler, gözlemleri ve deneyimleri yoluyla zamanla içselleştirilmektedir. Böylece kişi, bu süreç içerisinde ait olduğu toplumun toplumsal değerlerinin bir parçası hâline gelmektedir. Kültür, durağan ve değişmez bir yapıdan ziyade, sürekli olarak dönüşüm geçiren, canlı ve dinamik bir yapı sergilemektedir. Bu yönüyle kültür, her dönemde toplumsal, siyasal ve ekonomik değişimlere bağlı olarak yeniden şekillenebilmektedir. Kültürel değerlerin kuşaktan kuşağa aktarımı ise çoğunlukla semboller, anlatılar, ritüeller ve sanat aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu aktarım sürecinde özellikle sinema, güçlü bir anlatı ve ifade biçimi olarak önemli bir rol üstlenmektedir. Sinema, sahip olduğu görsel ve işitsel anlatım gücüyle toplumsal normları, değerleri ve kültürel öğeleri geniş kitlelere ulaştırarak kültürel aktarım sürecinde etkili bir işlev görmektedir. Aynı zamanda toplumların belleğini canlı tutmakta ve ulusal kimlik bilincini pekiştirmektedir. Kırgız sinemasında ise özellikle bağımsızlık sonrası dönemde, ulusal değerlerin, tarihsel anlatıların ve kültürel kimliğin sinema aracılığıyla yeniden inşa edilmesi dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, 2014 yapımı Kurmanjan Datka filminin Kırgız kültürünü ve tarihini nasıl temsil ettiği ve bu temsiliyetin tarihsel gerçeklikle ilişkisi incelenmektedir. Film, Kırgız halkının kahramanlık öykülerini ve kültürel değerlerini işlerken, tarihî gerçekliğe de sadık kalarak ulusal kimliğin sinemasal bir yansımasını sunma açısından büyük bir öneme sahip bulunmaktadır. Araştırma, Kurmanjan Datka filminin tarihî ve kültürel gerçekliği nasıl yansıttığını ve Kırgız kimliği açısından hangi önemli anlatıları sunduğunu ortaya koymaktadır. Filmdeki kültürel ögeler ve tarihsel temsiliyet de ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir.

Азыркы кыргыз тилиндеги көөнөргөн сөздөрдүн Махмуд Кашкаринин «Диван-и лугат ат-түрк» эмгегинде кездешиши

2025-06-18T11:44:44+03:00

Коомдогу көрүнүштөр дайыма өзгөрүп, өнүгүп тургандыктан тилдеги сөздүк курам өзгөрүлмөлүү келет. Ал адамдардын өз ара пикир алмашуу талабын камсыз кылуу үчүн дайыма жаңы сөздөр же синоним сөздөр менен толукталып турат. Тилдин лексикасындагы кээ бир сөздөр, алардын маанилери эскирип, колдонуудан чыгып калышы тилдин өнүгүшүндөгү узак убакытты талап кыла турган татаал процесс экендиги белгилүү. Тактап айтканда, азыркы кыргыз тилиндеги кээ бир көөнөргөн сөздөр Махмуд Кашкаринин «Диван-и лугат ат-түрк» эмгеги менен Сагымбай Орозбаковдун вариантындагы «Манас» эпосунан табылат. Жандуу кыргыз тилиндеги кээ бир сөздөр активдүү лексикалык корунан чыккан менен, элдин эсинде сакталып, элдик оозеки чыгармаларда, географиялык аттарда, көркөм адабиятта жана башка адабияттарда колдонулат. «Манас» эпосунун тили, анын лексикалык байлыгы, өзгөчө таасирдүү көркөм сөз каражаттары кыргыздын жалпы элдик оозеки тилинин эталону болуп эсептелет Изилдөөчүлөр азыркы кыргыз тили менен орто кылымдагы “Диван-и лугат ат-түрктүн” тилин салыштырып, экөө дээрлик 80 пайызга жакын экендигин белгилеп кетишет. Бул албетте, эки объектинин ортосундагы жакындыкты изилдөөнүн бир тарабы. Ал эми экинчи тарабына келсек, өткөн кылымдагы кыргыз тилинин «Дивандын», тилине алда канча жакын экендигин байкалат. Анткени, азыркы кыргыз тилиндеги көөнөргөн сөздөр («Манас» эпосунда, Х.Карасаевдин сөздүгүндө кездешкен эскирген сөздөр) Махмуд Кашкаринин эмгегинде кездешет. Демек, кыргыз тили өтмүшкө карай канчалык жылган сайын, ошончолук “Диван-и лугат ат- түрктүн” тилине жакындайт. Макалада кыргыз тилиндеги көөнөргөн сөздөр менен «Диван-и лугат ат-түрк», эмгегиндеги сөздөрдү салыштыруу максаты аткарылды. Лексикалык, морофологиялык жана семантикалык салыштыруу ыкмалары колдонулду. Натыйжада кыргыз тилиндеги бир канча көөнөргөн сөздөрдүн Махмуд Кашкаринин эмгегинде окшош мааниде кездешкендиги аныкталды. Келтирилген корутундуларды лекцияларда, илимий макалаларда колдонууга болот. Ошондой эле макаладагы ой-пикирлер илимий чөйрөгө сунушталды.

Farhang-e Amme-ye Komijan

2025-04-23T04:53:13+03:00

Kitap Tanıtımı

Kırgız Türkçesiyle Mevlit (Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Çeviri Yazı, Sözlüklü Dizin, Tıpkıbasım)

2025-05-30T10:52:22+03:00

Kitap Tanıtımı