BURANA - Türkoloji Araştırmaları Dergisi

Kırgızcada Rusçaya Bağlı Kod Kopyalamalar

Seçkin Uysal — 2023-12-30

Kırgız yazı dili tipolojisi, çok katmanlı yönüyle Türk dil ve diyalektleri arasında önemli bir yere sahiptir. Kırgız yazı dilinin bir diğer özelliği Rusça ile yoğun bir dil teması sürecinde oluşmasıdır. Dolayısıyla Rusçaya dayalı birtakım özellikler Kırgızca için karakteristiktir. Dilsel yakınlaşma, İlişkiye Dayalı Dil Değişimi ve Kod Kopyalama genellikle iki dilli toplumlarda ortaya çıkan evrensel dilbilgisi olgularıdır. Kırgızcada Rusçaya dayalı olarak meydana gelen pek çok biçim birim ve dil bilgisel yapı kopyaları tanıklanabilir. Bunlar; anlam kopyaları (calque), dil bilgisel (yapısal) kopyalar, ünlem kopyaları, kişi adlarının kısaltılması ve Rusça dişil adlardaki müenneslik (-a/ya) biçiminin kopyalanması olarak dört temel başlıkta değerlendirilebilir.

Kırgızcada XIX. yüzyılın sonundan itibaren kademeli olarak artan kod kopyalama, Kırgız yazı diline bugünkü şeklini vermiştir. Rusçaya dayalı olarak gelişen yapılar Kırgız toplumunun iletişiminde, Kırgız yazılı ve görsel basınında, edebî metinlerde dilsel bozulma ve sorun teşkil etmez. Türkiye Türkçesi gelişimi ve tipolojisi açısından bu yapılar genellikle bozulma ve yapaylık olarak görülürler. Dolayısıyla Kırgızcada Rusçaya dayalı kod kopyalamaları Türkiye Türkçesi bakış açısıyla değerlendirmek dil bilimsel açıdan doğru olmayacaktır. Rusçaya bağlı her türlü etkiyi Kırgız yazı dilin oluşumunda bir katman olarak görmek önemlidir. Bu yapıları bilmek, Kırgızca öğrenmek isteyen Türkiye Türkçesi konuşurları ve Türkoloji araştırmaları için elzemdir.

Kırgız Okuyucuların Kırgız İnternet Medyasında Kullanılan Taklit Olgularına Yönelik Algısı

Altınay Toktomatova — 2023-12-30

Çalışma, Kırgızistan’ın internet medyasında evrensel ve ulusal taklit olgularının temsilini analiz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, evrensel ve ulusal taklit olgularının medyada nasıl yansıtıldığını ve Kırgız okuyucular tarafından nasıl algılandığını göstermektir. Araştırmada, internet gazetelerinde gazeteciler tarafından kullanılan ulusal ve evrensel taklit olgularının Kırgız toplumunun sıradan temsilcileri tarafından bilinip bilinmediğine de değinilmeye çalışılmıştır. Hedeflenen amaca ulaşmak için son on yılda yayınlanan internet medya içerikleri incelenmiştir. Super.kg gibi bilgi-eğlence portalından bbc.com gibi dünyanın önde gelen yayın kuruluşuna kadar birçok ünlü internet medyası incelemeye alınmıştır. Ardından, dört farklı türde ulusal ve evrensel taklit olgusunu içeren sekiz metin parçası seçilmiştir. Yapısal bir anket, çeşitli WhatsApp gruplarına dağıtılmıştır. 100 kişilik katılımcı tarafından doldurulan anketin sonuçlarından yola çıkarak araştırmanın bulguları oluşturulmuştur. Tanımlayıcı, çevrimiçi anket ve veri analizi yöntemleri, belirlenen hedeflere ulaşmak için kullanılmıştır. Çalışmaya dâhil edilen ulusal ve evrensel katmandaki üç taklit olgusunun %50’nin altında olması, taklit olgularının sadece sözlüksel birimler değil, olgusal, aksiyolojik ve değerlendirici bileşenlerden oluşan zihni yapılar olduğunu kanıtlamaktadır. Bununla birlikte, yine de pek çok şey muhatapların arka plan bilgisine ve bilişsel temeline bağlıdır. Taklit fenomenlerin karmaşık doğasının dikkate alınması ve bilişsel dilbilim, dil-kültür çalışmaları, metin ve söylem teorisi gibi birçok disiplin içerisinde incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

İran’ın Komican İlçesinin Toponimlerine Genel Bir Bakış

Ehsan Ghasemkhani — 2023-12-30

Somut olmayan kültürel mirasın en önemlilerinden biri olan yer adları, herhangi bir bölgenin diline, tarihine ve coğrafyasına ilişkin dikkate değer bilgiler içermektedir. Bu çalışmada, İran’ın Markazi ilinde yer alan Komican ilçesinin 57 yerleşim bölgesinden (2 şehir ve 55 köy) toplanan 2678 mikrotoponim analiz edilerek araştırılmıştır. Komican ilçesinde Türk dilinin tehlike altında olduğu göz önüne alındığında, bu bölgeye ait birçok mikrotoponimin de giderek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olması, bu araştırmanın yapılmasının gerekliliğini açıklamaktadır. Sonuçlara göre, mikrotoponimlerin sıklığı ile her köyün coğrafi konumu arasında anlamlı bir ilişki vardır yani dağlık köylerde bulunan mikrotoponimler genellikle sayı olarak daha fazladır. İncelenen oykonimlerin yerel ve resmî telaffuzları arasında gözlenen farklılık, bazen resmî isimlendirme aşamasında yerel ismin tahrif edilmesi sonucuna neden olabilmektedir. Oykonimlerin yapısında kullanılan topoformantlar önemli bir çeşitlilik göstermektedir, bu da onları en azından topoformantsız oykonimler, abad veya ava topoformantlı oykonimler, hidrotopoformantlı oykonimler ve diğer tür topoformantlı oykonimler olmak üzere 4 farklı grupta sınıflandırma olanağı sağlar. Sözcüksel ve yapısal açıdan bakıldığında mikrotoponimlerin çoğu Azerbaycan Türkçesine aittir. Toplanan mikrotoponimlerin 1300’den fazla örneğinde oronimler sıklıkla görülmekte bunu hidronimler ve dromonimler takip etmektedir. Anlamsal olarak, tanımlayıcı adlar, antropotonimler, fitotoponimler ve zootoponimler sırasıyla en yüksek orana sahiptir. Şunu da belirtmek gerekir ki, 100’den fazla toponimin dilsel bağlantısı şu anda belirsizdir ve bu durum bağımsız çalışmalar gerektirmektedir. Çünkü bölge ve komşu bölgelerde bilinmeyen bir dil katmanının var olma ihtimalini de yükseltebilir.

İran’ın Markazi İliyle İlgili İş Şarkılarının Kültürel Ekoloji Teorisi Vurgusuyla Karşılaştırmalı İncelemesi

Peymaneh Pajooheshfar — 2023-12-30

Biyolojik ve kültürel etkileşimin incelenmesi, kültürün farklı alanlarıyla ilgili konuların açıklanmasında sosyal bilim araştırmacılarına rehberlik eder. Bu makale şu sorulara cevap aramaktadır: İnsan ve çevre ilişkisinden etkilenen kültürel ve ekonomik alanlar nelerdir? bunlar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir? Bu yerleşim yerlerindeki inanç ekolojisi, hangi çevresel faktörlerle değişir? Çevresel durumlar hangi toplumsal değerleri, biyolojik ve kültürel yaşam tarzlarını ortaya çıkarır? Bu sorular çevresinde farklı etnik grupların biyolojik ve kültürel sentezlemelere gittiği ya da var olan kültürel unsurlarına farklı ya da yeni özellikler kazandırdığı görülmektedir. Bu makaledeki veriler, saha araştırmasının yanı sıra daha önce bölgede yapılan görsel ve sözel kayıtlardan ve literatür taramasıyla elde edilen yazılı kaynaklardan derlenmiştir. Komican, Hondab, Meygan, Encedan ve birkaç diger bölgeleri örneklem olarak seçilmiştir. Derleme bölgeleri belirlenirken bölgelerin farklı çevresel özelliklere sahip olmasının yanı sıra kaynak kişilerin farklı etnik gruplardan oluşmasına dikkat edilmiştir. Araştırma süreci, her bölgenin kendine özgü çevresel faktörlerinin kültürel ekolojistlerin fikirlerinden yararlanılarak açıklanabilecek bir dizi değişiklik oluşturduğunu göstermektedir. Çevresel faktörler, kültürel birikim üzerinde anlamlı etkilere sahiptir; inançların, şiirlerin, ritüellerin, ekonomik takas araçlarının ekolojik kültürle sıkı bir bağ içinde olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, araştırılan üç bölgenin inanç ve törenleri üzerinde çevrenin etkisinin yüksek olduğu ve daha fazla araştırılabileceği, ancak iş şarkılarında bu etkinin daha az olduğu sonucuna varılmıştır.

İsimden Fiil Yapma +lA- Ekinin Altay Türkçesinde Görünümü

Fatih Çelik — 2023-12-30

Altay Türkleri, Güney Sibirya bölgesinde yaşayan Türk topluluklarından biridir. Dil özelliği bakımından Güney Sibirya Türk lehçeleriyle ortak yanlarının bulunmasının yanında Kırgız Türkçesiyle de çok benzerlik göstermektedir. Özellikle fonetik yönden Kırgız Türkçesine yakınlaşmaktadır. Güney Sibirya Türk lehçelerinden Hakas Türkçesinde, Tuva Türkçesinde bulunmayan ikincil uzun ünlüler ve ünlülerde yuvarlaklaşma özellikleri bakımdan Kırgız Türkçesi ile hemen hemen aynı özellikleri göstermektedir. Çalışmanın konusu olan, isimden fiil yapım eki +lA- Eski Türkçeden itibaren kullanılan, varlığını günümüze kadar koruyan bir ektir. Ek birçok tarihi ve çağdaş Türk lehçesinde canlı ve işlek bir şekilde kullanılmaktadır. Yapı bakımından günümüze kadar bazı değişikliklere uğramıştır. Bu bağlamda baktığımızda ekin -n-, -ş-, -t-, fiilden fiil yapan çatı ekleriyle birlikte +lA-n-, +lA-ş-, +lA-t- genişlemiş şekillerine birçok lehçede olduğu gibi Altay Türkçesinde de rastlanmaktadır. Ekin işlevi isim kök ve gövdeleriyle isim soylu sözcüklere gelerek filler türetmektir. Çalışmada üzerinde duracağımız Altay Türkçesinde isimden fiil yapım +lA- ekinin isimlere gelerek “yapma, etme” bildiren fiiller türettiği görülmüştür. Ayrıntılı bir şekilde incelendiğinde ekin Altay Türkçesinde başka işlevleri ortaya çıkmaktadır. Çalışmada bu yönüyle dikkat çeken +lA- ekinin bilinen işlevinden ziyade farklı işlevleri üzerinde durulmuştur. Ekin işlevleri kelimeye kattığı anlam bakımından tasnif edilecektir. Örnekler Altay Türkçesindeki sözlükler taranmak suretiyle belirlenmeye çalışılmıştır. Ekin isimden fiil yapım özelliğinin Altay Türkçesindeki görünümü ve diğer lehçelerdeki görünümüne genel olarak değinilmiştir.

Türkçenin Öğretimine Dair Avrupa'da Yazılan İlk Dönem Eserlerine Bir Örnek: Paræmiæ Locmani Sapientis (Lokman Hekim’den Meseller)

Ünal Aldemir — 2023-12-30

Kitap İnceleme

Son Dönem Çağatay Türkçesi Konuşma Dili

Emine Güven — 2023-12-30

Kitap İnceleme