Kül Savurarak Beddua Etme İnanışı: Ardahan Örneği

Özet

Türk kültürü üzerine yapılan araştırmalarda kül maddesi ayrıntılı bir şekilde incelenmemiş, genellikle ateş ve ocak kültü ile ilgili inanışlarla bağdaştırılmıştır. Türk toplumlarında kül etrafında oluşturulan inanç yumağı ele alınarak incelendiğinde külün ateş gibi arındırıcı, iyileştirici, temizleyici ve Tanrıya ulaşması istenilen dua ve bedduaların iletilmesinde araç olarak kullanıldığı görülmüş bu nedenle de günümüze kadar ateşin bir kalıntısı olarak ele alınmıştır. Birçok kültürel ögeyi bünyesinde barındıran kül; deyimler, dualar, beddualar, destan, masal gibi sözlü kültür ürünlerinin yardımıyla dilimize yansımıştır. Türk toplumlarında küle karşı “geç saate dışarı kül dökmeyin”, “küle basmayın”, “külü dağıtmayın”, “küle su dökmeyin” gibi tabular bulunmaktadır. Çalışmada, Ardahan’ın sözlü kültürü olan beddua (kargış) türündeki kül ele alınarak kültürel boyutta incelenmeye çalışılmıştır. Tanrıya ulaşmak için canı yanan veya çok çaresiz kalan kişilerin külü kıbleye dönerek gökyüzüne savurması ve sonrasında içten edilen beddua, yörede beddua etmek ve bedduaya maruz kalınmaktan en çok korkulan beddua olarak görülmektedir. Çaresiz kalan ve canı çok yanan kişilerin Tanrıyla bir an önce iletişime geçmek ve canının yandığını göstermek için külü seçmesi, yeryüzünden gönderdiği bedduanın hemen karşılık göreceğine inanılması yöre halkını korkutmuştur. Günümüzde yöre halkı tarafından kolay kolay başvurulmayan bu beddua etme şeklinden daha önce yaşanan olumsuz sonuçlardan dolayı çekinilmektedir. Bedduanın gökyüzüne doğru yapılması Gök Tanrı inancının devamı olarak görülebilir. Bedduanın kıbleye dönerek edilmesi ise uygulamanın İslamiyet’in etkisinde tekrar şekillendiğini göstermektedir. Yörede eskiden özellikle babalar tarafından erkek çocuklarına, çocuk sahibi olmaması için yapılıyor olması külün soy ile ilişkilendirildiği anlamına gelmektedir. Genellikle baba tarafından evini terk eden çocuklara karşı bu bedduanın yapıldığı görülmektedir.