Өткөндөн Азыркыга Чейин Түрк Филологиясыда Сөз жасоо маселеси
Özet Görüntüleme: 87
/ 
PDF İndirme: 24
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12626979Özet
Тилдеги эң негизги бирдик - сөз. Сөздөрдүн бара-бара эскирип, унутулуп калары, алардын маанилеринин өзгөрүп кетиши, маанилердин кеңейиши жана жаңы сөздөрдүн пайда болоору тууралуу лексикологияда айтылып келет. Тилдин лексикалык корунун жаңы сөздөр менен улам толукталып, байып туруу процесси тиешелүү морфологиялык кубулуштар аркылуу, башкача айтканда, сөз жасоо аркылуу ишке ашат. Түркияда түркология тармагындагы изилдөөлөр 19-кылымда башталып, Түркия Республикасынын курулушу менен ылдамдаган. Осмон империясы кылымдар бою бул тармакка көңүл бурбай келген, бирок улутчул кыймылдардын дүйнөгө жайылышы менен Түркияда түркология жанданды. Түркия ал кезде бул тармакта кеч болсо да, Европада жана Орусияда жүргүзүлгөн изилдөөлөр бир топ жолду басып өткөн. Айрыкча падышалык Россия жана Советтер Союзунун тушунда Сибирден Кавказга, андан Түркстанга (Борбор Азияга) чейин, ал тургай Кытайга чейин түрктөр жашаган бардык жерлерде түрктөргө тиешелүү бардык нерселер изилденген. Түркологиянын бирдиктеринин бири – тил илими. Сөз жасоо лингвистикада өзүнчө бир тармак. Жалпы тил илиминдеги сөз жасоо маселесин изилдөө боюнча Н.М.Шанский, В.В.Виноградов, Е.А.Земская, Е.С. Кубрянова, И.С. Улуханов, А.Н.Тихонов, А.Н.Соболева ж.б.лардын эмгектери жарык көргөн. Түркологияда сөз жасоо проблемасына тиешелүү көптөгөн баалуу маалыматтар чет өлкөлүк илимпоздор; К.Грёнбек, В.Банг, Г.Вамбери, Г.И.Рамстедт, К.Броккельман, Ж.Дени, В.Котвич, Рясенен, А.Зайончковский, А.Эмре, Б.Аталай жана башкалардын эмгектеринен кездешет. Бул изилдөөбүздө түркологиядагы сөз жасоона токтолобуз. Сөз жасоо маселесинин жалпы тил илиминде жана түркологияда изилдениши бойынша токтоламыз.
Referanslar
Abduldaev, İ. cana Tursunov, A. (1976). Kırgız tili. Mektep.
Abduldaev, İ., Caparov, A. cana Oruzbaeva, B. (1968). Kırgız tili. Mektep.
Abduvaliev, İ. (2003). Kırgız tili. Mektep.
Abduvaliev, İ. (2008). Kırgız tilinin morfologiyası. Mektep.
Abduvaliev, İ. cana Sadıkov, T. (1997). Azırkı Kırgız tili morfologiya. Aybek.
Ahanov, K. (1965). Til bilimine kirispe. Mektep.
Ahmatov T. K. cana Mukambaev, C. (1978). Azırkı Kırgız tili: fonetika, leksika. Mektep.
Ahmatov, T. K. (1986). Calpı til ilimi. Mektep.
Ahmatov, T., Mukanbaev, C. cana Imanaliev, S. (1978). Til ilimine kirişüü. Mektep.
Anjiganova, O. P. (1987). Leksikolgiya i slovoobrazovanie. Abakan.
Arıkoğlu E. ve Klara K. (2003). Tuva Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe sözlük. Akçağ.
Aşirbaev, T. (2000). Kırgız tilinin stilistikası: fonetikalık, sөz jasoo jana leksikalık stilistika. Bişkek.
Baskakov, N. A. (1972). Severnıe dialektı Altayskogo (oyrotskogo) Yazıka. Moskva.
Baskakov, N. A. i A. I. Inkjekova-Grekul (1953). Hakassko-Russkiy slovar. Moskva.
Batmanov İ.A., Aragaçi, Z. B. ve Babuşkin, G. F. (2006). Eski ve bugünkü Yenisey dili (K. Sarıgül, İ. Aydemir Çev.). Avrasya.
Batmanov, İ. A. (1944). Sovremennıy Kirgizskiy yazık. Kirgosizdat.
Çengel, K. H. (2005). Kırgız Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu.
Davletov, S. cana Kudaybergenov, S. (1980). Azırkı Kırgız tili. F.
Dırenkova, N. P. (1941). Gramatika şorskogo yazıka. Akademii Nauk SSSR.
Dırenkova, N. P. (1948). Grammatika Hakasskogo yazıka. Fonetika i Morfologiya.
Dmitriev, N. K. (1948). Grammatika Başkirskogo yazıka. İVL.
Dmitriev, N. K. (1960). Turetskiy yazık. İVL.
Dmitriev, N. K. (Red.) (1956). Issledovaniya po sravnitel`noy gramatike Tyurkskih yazıkov morfologiya. Nauka.
Drevnetyurkskiy slovar`. (1969). (Red. V. M. Nadelyaeva, D. M. Nasilova, Ye. R. Tenişeva, A. M. Şerbaka). Nauka.
DTS. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar`.
Ercilasun A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk lehçeleri sözlüğü (ortak). Kültür Bakanlığı.
Ercilasun, A. B. (2007). Türk lehçeleri grameri. Akçağ.
Evseeva, İ. V. (2011). Kognitivnoe modelirovanie sistemı Russkogo yazıka (na materiale kompleksnıh edinits). Russkiy Yazık Avtoreferat Dissertatsii Na Soiskanie Uçenoy Stepeni Doktora Filologiçeskih Nauk Kemerovo.
Gatiatullina, 3. 3. (1984). Slovar` slovoobrazovatel`nıh эlementov sovremennogo Tatarskogo literaturnogo yazıka. Kazan.
Harrison D. K. (2000). Topics in the puonology and morphology of Tuvan [Phd thesis, Yale University]. https://harrison.domains.swarthmore.edu/Harrison-Dissertation.pdf
Ishakov, F. G. i Palmbah A. A. (1961). Grammatika Tuvinskogo yazıka. Vostoçnaya Literatura.
Ishakov, V. G. (19569). İmya suşestvitel`noe // ıssledovaniya po sravnitel`noy grammatike Tyurkskih yazıkov. Morfologiya.
Katanov, N. F. (1903). Opıt ıssledovaniya uryanhayskogo yazıka s ukazaniem glavneyşih rodstvennıh otnoşeniy ego k drugim yazıkam Turkskogo. Tipolitografiya Imperatorskogo Kazanskogo Unta.
Komisyon. (1988). Sravnitel`no-ıstoriçeskaya grammatika Tyurkskih yazıkov. Morfologiya.
Komisyon. (2009). Azırkı Kırgız adabiy tili. KMUİA.
Kononov, A. N. (1960). Grammatika sovremennogo Uzbekskogo literaturnogo yazıka. Izdatel`stvo Akademii Nauk SSSR.
Kononov, A. N. (1980). Grammatika Turkskih runiçeskih pamyatnikov VII-XII vv. Nauka.
Kubryakova, E. S. (1963-1973). Sravnitel`naya grammatika Germanskih yazıkov. (Basma Üy Cok).
Kudaybergenov, S. (1983). O svyazah Altayskih yazıkov // Turkologiçeskie Issledovaniya. (Basma Üy Cok).
Nuriahmetova T. (2012). Kırgız Türkçesinde isim yapma [Doktora tezi, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi-Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Orgu, K. H. (1960). Tıva dıl (Leksika, Fonetika, Morfologiya). (Basma Üy Cok).
Oruzbaeva, B. (1988). Printsipı postroeniya ıstoriçeskoy grammatiki Kirgizskogo yazıka I haraktiristika ee materialov // Voprosı Sovetskoy Tyurkologii. (Basma Üy Cok).
Oruzbaeva, B. O. (2000). Sөz kuramı. Mektep.
Pataçakova, D. F. (1984). Affiksı slovoobrazovaniya ımen suşestvitel`nıh. (Basma Üy Cok).
Pataçakova, D.F. (1962). Hakas tili. Abaka.
Ramstedt, G. I. (1952). Einführung in die Altaische sprachwissenschaft. Formenlehre.
Rassadin, V. I. (1971). Fonetika i leksika Tofalarskogo yazıka. Buryat. Kn. Izd-vo.
Rassadin, V. I. (1978). Morfologiya Tofalarskogo yazıka v sravnitel`nom osveşenii. Izdatel`stvo Nauka.
Sadıkov, T. cana Sagınbaeva, B. (2010). Kırgız - Türk Salıştırma Grammatikasının Negizderi. (Basma Üy Cok).
Sevortyan, Y. V. (1956). Slovoobrazovanie v Tyurkskih yazıkah // ıssledovanie po sravnitel`noy grammatike Tyurkskih yazıkov. İzdatel’stvo AN SSSR.
Sevortyan, Y. V. (1962). Affiksi glagoloobrazovanie v Azerbayjanskom yazıke. İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı.
Sevortyan, Y. V. (1966). Affiksı ımennogo slovoobrazovaniya v Azerbaydjanskom yazıke. Izdatel`stvo Nauka.
Sevortyan, Y. V. (1974). Etimologiçeskiy slovar` Tyurkskih yazıkov (obşetyurkskie ı mejtyurkskie osnovı na glasnıe). Nauka.
Şanskiydin, N. M. (1953). Osnovı slovo obrazovanii ı leksikologii. (Basma Üy Cok).
Tenişev, Y. (1997). Drevne-Kırgızskiy yazık. İzdatel’stvo “İlim”
Tınıstanov, K. (1934). Kırgız tilinin morfologiyası. (Basma Üy Cok).
Uluhanov, B. C. (1975). Slovoobrazovatel`naya semantika v Russkom yazıke ı printsipı ee opisaniya. (Basma Üy Cok).
Vinogradov, V. V. (1947). Russkiy yazık. İzdatel’stvo Nauka
Vinogradov, V. V. (1961). Sovremennıy Russkiy yazık. İzdatel’stvo Nauka
Von Gabain, A. (1995). Eski Türkçenin grameri (M. Akalın Çev.). Yükseköğretim Kurulu.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 BURANA - Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
