Kırgızcada Rusçaya Bağlı Kod Kopyalamalar
Özet Görüntüleme: 96
/ 
PDF İndirme: 45
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10416943Anahtar Kelimeler:
Kırgızca, Rusça, Dil Teması, Kod KopyalamaÖzet
Kırgız yazı dili tipolojisi, çok katmanlı yönüyle Türk dil ve diyalektleri arasında önemli bir yere sahiptir. Kırgız yazı dilinin bir diğer özelliği Rusça ile yoğun bir dil teması sürecinde oluşmasıdır. Dolayısıyla Rusçaya dayalı birtakım özellikler Kırgızca için karakteristiktir. Dilsel yakınlaşma, İlişkiye Dayalı Dil Değişimi ve Kod Kopyalama genellikle iki dilli toplumlarda ortaya çıkan evrensel dilbilgisi olgularıdır. Kırgızcada Rusçaya dayalı olarak meydana gelen pek çok biçim birim ve dil bilgisel yapı kopyaları tanıklanabilir. Bunlar; anlam kopyaları (calque), dil bilgisel (yapısal) kopyalar, ünlem kopyaları, kişi adlarının kısaltılması ve Rusça dişil adlardaki müenneslik (-a/ya) biçiminin kopyalanması olarak dört temel başlıkta değerlendirilebilir.
Kırgızcada XIX. yüzyılın sonundan itibaren kademeli olarak artan kod kopyalama, Kırgız yazı diline bugünkü şeklini vermiştir. Rusçaya dayalı olarak gelişen yapılar Kırgız toplumunun iletişiminde, Kırgız yazılı ve görsel basınında, edebî metinlerde dilsel bozulma ve sorun teşkil etmez. Türkiye Türkçesi gelişimi ve tipolojisi açısından bu yapılar genellikle bozulma ve yapaylık olarak görülürler. Dolayısıyla Kırgızcada Rusçaya dayalı kod kopyalamaları Türkiye Türkçesi bakış açısıyla değerlendirmek dil bilimsel açıdan doğru olmayacaktır. Rusçaya bağlı her türlü etkiyi Kırgız yazı dilin oluşumunda bir katman olarak görmek önemlidir. Bu yapıları bilmek, Kırgızca öğrenmek isteyen Türkiye Türkçesi konuşurları ve Türkoloji araştırmaları için elzemdir.
Referanslar
Abduldayev, E. (1998). Azırkı Kırgız tili. Kırgızstan.
Abılayeva, N., İbragimov, S. ve Sarılbekova, Z. (2003). Kırgız tili 11. Mamlekettik Til Cana Entsiklopediya Borboru.
Aikhenvald, A. Y. (2003). Mechanisms of change in areal diffusion: new, morphology and language contact. Journal of Linguistics, 39(1), 1-29.
Aksan, D. (1961). Anlam alışverişi olayları ve Türkçe. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı -Belleten-, (9), 207-273.
Alımova, A. ve Musayev S. (2005). Kırgız tili 5 okutuu Orus tilinde cürgüzülgön mektepderdin V klassı üçün okuu kitebi. Biyiktik.
Arvas, A. (2022). Rusçanın Kırgızcaya etkisi: konuşma dili temelinde bazı tespitler. KutBilim Sosyal Bilimler ve Sanat Dergisi, 2(1), 1-8.
Auer, P. (2020). Language contact, pragmatic factor. Routledge.
Aydoğmuş, E. (2018). Kırgız öğrencilerin Türkiye Türkçesi öğreniminde yaptıkları yanlışlıklar ve yapılan yanlışlıklar üzerine öneriler (Manas Üniversitesi hazırlık sınıfında okuyan öğrenciler örneğinde). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1), 51-64.
Baskakov, N. (1966). O nyekotorıh tipologiçeskih izmeneniyah v sintaksise sovremennıh Tyurkskih literaturnıh yazıkov. Tyurkologiçeskiy Sbornik, İzdatel’stvo NAUKA.
Batmanov, İ. A. (1938). Upotrobleniye padejey v Kirgizskom yazıke, Frunze-Kazan. Kirgizskoye Gosudatsvennoye İzdatel’stvo Mektep.
Beyşeyev, E. B. (Red.). (1988). RKR= Russko-Kirgizskiy Razgovornik/Kırgızça-Orusça süylöşmö. Glavnya Redaktsiya Kirgizskoy Sovetskoy Entsiklopedii.
Biyaliyev, K. A. (2000). Kırgızskiy yazık (Spravoçnıy material). Kırgızsko-Rossiyskiy Slavyanskiy Universitet.
Bogorodintskiy, V. A. (1934). Vvedeniye v Tatarskoye yazıkoznaniye v svyazi s drugimi Tyurkskimi yazıkami, Kazan. Tatgozisdat Sektor Uçebno-Pedagogiçeskoy Literaturı.
Csato, E. A. (2001). Circum-Baltic Languages Volume 1 Past and Present. Östern Dahl and Amaria Koptjevskaja-Tamm (Ed.), Syntactic code-copying in Karaim in (s. 271-283). John Benjamins Pub.
Duman, G. B. (2013). Kırgızların Türkiye Türkçesi öğrenirken ad durum biçim birimleriyle ile ilgili yaptıkları hatalar ve çözüm önerileri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 82-94.
Ertezkoşan, M. (2023). Kırım Tatarcasında Rusça kopyalar [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
GKLY= Grammatika Kirgizskogo literaturnogo yazıka çast 1 fonetika i morfologiya. (1987). İzdatel’stvo İlim.
Gümüş, M. (2014). Türkçe ile Kırgızca dil yapılarının dil öğretimi amaçlı karşılaştırması [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Heine K. and Kuteva T. (2003). On contact-induced grammaticalization. Studies in Language, 27(3), 529-572.
İsayev, D. ve Şneydman, V. (1988). Kratkiy samouçitel’ Kirgizskogo yazıka. Mektep.
Johanson, L. (2002a). Contact-induced change in a code-copying framework. Language Change. Mari C. Jones ve Edith Ersch (Ed,), The Interplay of Internal, External and Extra-Linguistic Factors in (s. 285-313). Mouton de Gruyter.
Johanson, L. (2002b). Do languages die of ‘structuritis? On the role of code-copying in language endangerment. Italian Journal of Linguistics, 14(2), 249-270
Johanson, L. (2007). Türk dil ilişkilerinde yapısal etkenler (N. Demir Çev.). TDK.
Johanson, L. (2008). Remodeling grammar copying, conventionalization, grammaticalization. P. Siemund, N. Kintana (Ed.), Language Contact and Contact Languages in (s. 61-79). Hamburg Studies on Multilingualism.
Kalıyeva, Ö. (2010). Razgovornik Russko-Kırgızskiy/Oruça-Kırgızça süylöşmö. Bişkek.
Karaca, O. S. (2010). Kazak Türkçesinde söz dizimi düzeyinde Rusça etkisi. Turkish Studies, 5(2), 1192-1209.
KATG= Kırgız adabiy tilinin grammatikası, I bölüm fonetika cana morfologiya. (1980). İlim Basması.
KTS= Kırgızça-Türkçö sözdük (Arıkoğlu, E. vd.). KTMÜ.
Mamıtov C. ve Sıdıkova B. (2012). Kırgız tili 7 okutuu orus tilinde cürgüzülgön mektepterdin VII klassı üçün okuu kitebi. Kırgız Entsiklopediyası Başkı Redaksiyası.
Mamıtova, C. ve Kulumbayeva, Z. (1971). Azırkı Kırgız tili (leksikologiya). Mektep Basması.
Maşrabov, A. A. (2015). Kırgız cana Orus tilderinin salıştırma grammatikasının negizderi. Batken Mamlekettik Universiteti Sülüktüü Gumanitardık Ekonomikalık İnstitut.
Matras, Y. (2009). Language contact. Cambridge University Press.
Mc Mahon, M. S. A. (1994). Understanding language change. Cambridge University Press.
Nuriahmetova, A. (2014). Günümüz Kırgız Türkçesinde Rusça unsurlar. The Journal of Academic Social Science Studies, 27, 333-347.
Oruzbayeva, B. O (1996). Kirgizskiy yazık, Tyurkskiye yazıki (Tenişev, E. R. Red.). Rossiyskaya Akamdiya NAUK.
Özeren, M. (2010). Kırgız Türkçesindeki Rusça alıntı sözcükler ve bu sözcüklerdeki ünsüz olayları. ZfWT, 2(2), 227-241.
Saparbayev, A. (2015). Leksikologiya. İmak-Ofset.
Sartbayev, K. K. (1957). Kırgız tilindegi koşmo süylömdün sintaksisi, cogorku okuu cayları üçün okuu kuralı. Kırgızstan Mamlekettik Okuu-Pedagokikalık Basması.
Şçerbak, A. M. (1961b). Grammatiçeskiy oçerk yazıka tyurkskih tekstov X-XIII vv. İz vostoçnogo turkestana. İdatel’stvo Akademii NAUK SSSR.
Şçerbak, A. M. (1977). Oçerki po sravnitel’noy morfologii tyurkskih yazıkov (imya). NAUKA.
Taranov, M. A. (2019). Slovarı tematiçeskiy Russko-Kirgizskiy 9000 slov. İzdatel’stvo TV.
Thomason, S. (2001). Language contact an introduction. Edinburgh University Press.
Tutova. E. vd. (2020). The processes of Switching and copying code from English into French in popular magazines and on social platfroms, Geplat. Caderno Suplementar, 3, 1-12.
Vasil’kova, G. A. (2022). İstoriya sozdaniya i formirovaniya Kırgızskoy grafiki. Kul’turnoye Naslediye, UDK, 43-47.
Yenisoy, H. S. (1998). Tarih boyunca Slav-Türk dil ilişkileri, Türkçede ve öteki Türk lehçelerinde Slav leksik unsurları. TDK.
Yunusaliyev, B. M. (1959). Kirgizskaya leksikologiya çast I (razvitiyek Kornevıh slov). Kirgizskoye Gosudartsvennoye Uçebno-Pedagogiçeskoye İzdatel’stvo.
Zaharova, O. V. (1965). Sopostavitel’naya grammatika Russkogo i Kirgizskogo yazıkov, Frunze Morfologiya. İzdatel’stvo Mektep.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 BURANA - Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
