Irak-ı Acem Türkleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi


Özet Görüntüleme: 128 / PDF İndirme: 50

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.12626988

Özet

Selçuklu Devleti döneminde İran’ın orta bölgesi “Irak-ı Acem” bölgesi olarak biliniyordu. Pehlevi yönetiminin başlangıcına kadar bu unvanı koruyan bu bölge, tarih boyunca her zaman İran’ın en önemli coğrafi bölgelerinden biri olarak kabul edilmiştir. İran’ın mevcut illeri arasında 14 il, farklı tarihsel dönemlerde tamamen veya kısmen Irak-ı Acem topraklarında bulunuyordu. Türklerin bu bölgeye yerleşme tarihi Gazneliler dönemine kadar uzanmaktadır ve o tarihten bu yana Türk asıllı yönetimler Rey, İsfahan, Kazvin, Hemedan gibi bu bölgenin önemli şehirlerini kendilerine başkent olarak seçmişlerdir ve Türkler her zaman bu bölgenin ana sakinlerinden biri olmuşlardır. İran Türklerinin bibliyografyası üzerine çeşitli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen, deliller söz konusu bölgenin araştırmacılar tarafından ihmal edildiğini göstermektedir. Öte yandan mevcut araştırmada gösterdiği gibi İran’ın orta bölgesi Türk kültürü, dili ve edebiyatı açısından oldukça zengindir. Bu araştırmada antropoloji, tarih, dil bilimi ve edebiyat alanlarında makale (121 vaka), kitap (260 vaka) ve tez (46 vaka) şeklinde toplam 427 eser tanıtılmıştır. Genel olarak, yayınlanan eser sayısına göre incelenen iller ve bölgeler üç kategoriye ayrılabilir: Güçlü (Hemedan, Merkezi ve Kazvin illerinin yanı sıra Halacistan bölgesi), orta (Kum ve Kermanşah illeri) ve zayıf (Kürdistan, Çaharmahal ve Bahtiyari, Tahran, Alborz, İsfahan, Luristan ve İlam illeri). İran’ın orta bölgesindeki toplumsal değişimlerin hızı ve Türk dili ve kültürünün kırılganlığı göz önüne alındığında, Türkoloji perspektifinden uzmanlaşmış çalışmaların yapılması oldukça gerekli görünmektedir. Orta İran Türklerinin pek çok Türkolog tarafından bilinmemesi nedeniyle bu coğrafyada sistematik çalışmalar yapılması bilim dünyası için parlak başarılara imza atabilir.

Referanslar

Ahmadvand, A. (2020). Bazshansi-ye tarikhi-ye mana va mahdude-ye estelah-e Eraq-e Ajam (ta payan-e dore-ye Ilkhanian). Pazhuheshname-ye Tarikhha-ye Mahalli-ye Iran, (17), 29-44. DOI: 10.30473/lhst.2021.7560

Alilou, S. and Nurollahi, A. (2023). Zarrabkhaneha-ye Jebal ya Pahle dar dore-ye pasa-Sasani. Faslname-ye Motaleat-e Ilamshenasi, (27), 1-67.

Bayat, S. H. (2008). Sibi miyan-e do ayene (negahi be tarikh-e Torkan va adabiyat-e Torki dar Iran be bahane-ye chap-e jeld-e nakhost-e divan-e Hakim Tilim Khan-e Savei). A. Amiri (Red.). Yadname-ye Hakim Tilim Khan (məqalələr və mərasimlər) (p. 162-224). Qom: Daftar-e Nashr-e Navid-e Eslam.

Bayhaqi, A. (1977). Tarikh-e bayhaqi. Daneshgah-e Ferdowsi Mashhad.

Bicbabaei, B. (2012a). İran Türkolojisi üzerine bir bibliyografya denemesi: tezler. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, (2), 119-143. DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.2.17

Bicbabaei, B. (2012b). İran Türkolojisi üzerine bir bibliyografya denemesi: kitaplar. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, (4), 185-197. DOI: 10.1501/MTAD.9.2012.4.44

Dolati Darabadi, M. (2021). İran Türk lehçeleri üzerine bir bibliyografya denemesi. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, (1), 204-228. DOI: 10.30563/turklad.899333

Ibn al-Athir. (1992). Tarikh-e kamel 2. (A. Halat Translated.). Moassese-ye Matbuati-ye Elmi.

Ibn Khaldun. (1989). Tarikh-e Ibn-e Khaldun (al-Ebar). Motaleat va Tahghighat-e Farhangi.

Kamali, A. (1982). Mehdi Montəzer. Varlıq, (41-42), 81-87.

Kamali, A. (1983). Dərgəzinli Molla Əhməd. Varlıq, (51-52), 78-87.

Kamali, A. (1986). Kosər. Varlıq, )88-89-90(, 75-83.

Kiepert, H. (1883). Nouvelle carte generale des provinces asiatiques de L’empire Ottoman. Dietrich Reimer.

Lestrange G. (1998). Joghrafiya-ye tarikhi-ye sarzaminha-ye khelafat-e sharghi. (M. Erfan Translated.). Elmi va Farhangi.

Momeni, M., Kajbaf, A. A. and Allahyari, F. (2013). Mahiyyat-e Torkamanan-e Araqi va rabete-ye anan ba Torkamanan-e Saljughi. Pazhuheshha-ye Tarikhi, (2), 19-36.

Motavali, A., Jiriyaei, M. and Hasanbeigi, M. (2023). Negahi be faaliyatha-ye ejtemai va farhangi-ye tojjar-e Soltanabad az Mashrute ta payan-e Pahlavi-ye avval. Ganjine-ye Asnad, (2), 60-87. DOI: 10.22108/JHR.2018.106517.1228

Nehchiri, A. (1991). Joghrafiya-ye tarikhi-ye shahrha. Entesharat-e Madrese.

Shamil, A. (2011, Aralık 22-24). Orta İran Türkçesinin ortak dil özellikleri [Sözlü Sunum]. IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Muğla Üniversitesi.

Sharafi Safa, H. and Changizi Ardahaei, E. (2020). Joghrafiya-ye tarikhi-ye A’lam dar dore-ye Eslami (az aghaz ta zohur-e Ilkhanan). Pazhuheshname-ye Tarikhha-ye Mahalli-ye Iran, (16), 45-60. DOI: https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7047

URL-1: Encyclopædia Iranica. Retrieved on 23 May 2024 from https://www.iranicaonline.org/articles/jebal

URL-2: Geographicus. Retrieved on 22 May 2024 from https://www.geographicus.com/P/AntiqueMap/RegnumPersicum-ottens-1730

Vakili Tabrizi, R. (2016). Tarikh-e Araq (Soltanabad-e Araq, Arak). Ayandegan.

Yayınlanmış

2024-07-02

Nasıl Atıf Yapılır

Ghasemkhani, E. (2024). Irak-ı Acem Türkleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. BURANA - Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(1), 31–58. https://doi.org/10.5281/zenodo.12626988

Sayı

Bölüm

Makaleler

Aynı yazar(lar)ın dergideki en çok okunan makaleleri