İsimden Fiil Yapma +lA- Ekinin Altay Türkçesinde Görünümü

Аннотация

Altay Türkleri, Güney Sibirya bölgesinde yaşayan Türk topluluklarından biridir. Dil özelliği bakımından Güney Sibirya Türk lehçeleriyle ortak yanlarının bulunmasının yanında Kırgız Türkçesiyle de çok benzerlik göstermektedir. Özellikle fonetik yönden Kırgız Türkçesine yakınlaşmaktadır. Güney Sibirya Türk lehçelerinden Hakas Türkçesinde, Tuva Türkçesinde bulunmayan ikincil uzun ünlüler ve ünlülerde yuvarlaklaşma özellikleri bakımdan Kırgız Türkçesi ile hemen hemen aynı özellikleri göstermektedir. Çalışmanın konusu olan, isimden fiil yapım eki +lA- Eski Türkçeden itibaren kullanılan, varlığını günümüze kadar koruyan bir ektir. Ek birçok tarihi ve çağdaş Türk lehçesinde canlı ve işlek bir şekilde kullanılmaktadır. Yapı bakımından günümüze kadar bazı değişikliklere uğramıştır. Bu bağlamda baktığımızda ekin -n-, -ş-, -t-, fiilden fiil yapan çatı ekleriyle birlikte +lA-n-, +lA-ş-, +lA-t- genişlemiş şekillerine birçok lehçede olduğu gibi Altay Türkçesinde de rastlanmaktadır. Ekin işlevi isim kök ve gövdeleriyle isim soylu sözcüklere gelerek filler türetmektir. Çalışmada üzerinde duracağımız Altay Türkçesinde isimden fiil yapım +lA- ekinin isimlere gelerek “yapma, etme” bildiren fiiller türettiği görülmüştür. Ayrıntılı bir şekilde incelendiğinde ekin Altay Türkçesinde başka işlevleri ortaya çıkmaktadır. Çalışmada bu yönüyle dikkat çeken +lA- ekinin bilinen işlevinden ziyade farklı işlevleri üzerinde durulmuştur. Ekin işlevleri kelimeye kattığı anlam bakımından tasnif edilecektir. Örnekler Altay Türkçesindeki sözlükler taranmak suretiyle belirlenmeye çalışılmıştır. Ekin isimden fiil yapım özelliğinin Altay Türkçesindeki görünümü ve diğer lehçelerdeki görünümüne genel olarak değinilmiştir.